# article in ‘de morgen’ by Jozefien van beek:

VIER STEDEN IN DE MARGE

In ‘Brussels’ toont Berte de onderbuik van de Europese hoofdstad

” In zijn film ‘Brussels’ portretteert kunstenaar Filip Berte daklozen en asielzoekers in de Europese hoofdstad. In het Gentse STAM bouwde hij met ‘The Graveyard’ een totaalinstallatie over de geografische en sociale marges van Europa.

In zijn poëziealbum van het vierde leerjaar stond dat hij bakker, architect of kunstenaar wilde worden. Twee van die drie beroepen oefent Filip Berte nu uit. De beeldend kunstenaar en architect werkt al sinds 2006 aan het ambitieuze project Eutopia. “Voordien heb ik een tijd als architect gewerkt, maar wat ik nu doe, heeft voor mij veel meer met architectuur te maken”, zegt Berte. “Als architect creëer je een plaats met een bepaalde functie. Je geeft het gebouw vorm zodat het functioneert in een bepaalde context die erg beperkt is. Voor mij ontbreekt daarbij reflectie over de maatschappij, over een grotere politiek-sociale context.” Die reflectie is er wel in het beeldend werk van Berte. Eutopia is een intuïtief onderzoek naar het geografische, politieke, historische en culturele Europa. Het uiteindelijke werk is een huis met vijf kamers, die elk focussen op een bepaald aspect van de Europese context. “De benedenverdieping is Protected Landscapes, een werk over migratie en grenzen.” De kelder, Collected Memory Mass Grave, graaft het donkere collectieve geheugen van Europa op en is momenteel te zien in het Caermersklooster in Gent. En nu is er in het STAM dus ook de tuin: The Graveyard. Steden in de marge. In The Graveyard brengt Berte vier steden in evenveel films in beeld: Tbilisi (Georgië), Chisinau (Moldavië), Melilla (Spaanse enclave in Marokko) en Brussel. Hij presenteert de films in een indrukwekkende totaalinstallatie. Op het binnenplein van het Stadsmuseum is een landkaart te zien. In een geluidswerk van Ruben Nachtergaele, die Berte vergezelde op zijn reizen en field recordings maakte, worden de steden opgeroepen via geluid. Binnen worden de vier films geprojecteerd. Voor de filmzalen ligt een kleine wachtzaal met lichtbakken met een foto en geluid. “Ik probeer de mensen die ik film altijd zo persoonlijk en menselijk mogelijk te benaderen. De films zelf bestaan vooral uit beelden, maar in deze lichtbakken kan ik de individuele verhalen van mensen presenteren.” In Brussels laat Berte de onderbuik van de Europese hoofdstad zien. Hij toont al te herkenbare beelden: kartonnen dozen, vuile matrassen, dekens en plastic zakjes. Het is het lot van daklozen én van asielzoekers. “Door Brussels samen met Melilla te vertonen, leg ik een link tussen de steden. Melilla is een Spaanse enclave in Marokko, samen met Ceuta het enige stukje Europa op Afrikaans grondgebied. Afrikaanse asielzoekers zien het als een toegangspoort naar Europa en proberen de hekken die de grens moeten bewaken te beklimmen. Het is echt de Berlijnse Muur revisited, het IJzeren Gordijn van Marokko. Eens ze de muur zijn overgeraakt, moeten ze vaak meer dan een jaar wachten op hun papieren om de echte oversteek naar Europa op legale en veilige manier verder te kunnen zetten. Melilla wordt daarom gezien als één grote gevangenis of een opvangcentrum.”

Kankerplekken

In Tbilisi is het niet veel beter. Daar wachten internally displaced people, vluchtelingen uit eigen land, in een tijdelijk onderkomen tot ze terug kunnen keren naar hun thuis. “Veel vluchtelingen uit de voormalige conflictgebieden Abchazië en Zuid-Ossetië zijn in Tbilisi ondergebracht in de voormalige Sovjethotels Hotel Abkhazti en Hotel Amirani. Daar wonen ze nu al meer dan tien jaar. Voor de regering zijn die hotels kankerplekken in de stad omdat ze de visualisering zijn van de onopgeloste problemen van het land.” Moldavië, tot slot, is het armste land van Europa. “Op sommige plekken in het binnenland is er geen stromend water of elektriciteit. Een derde van de Moldaviërs woont en werkt daarom officieel in het buitenland. Met als gevolg kinderen die achterblijven in eenoudergezinnen of bij hun grootouders. In de film Chisinau focus ik dan ook op de jongere generatie om te zien hoe het land zal evolueren.” Bertes ontzagwekkende beeldende project is het resultaat van vele reizen en reflectie. Hij werkt de thematiek uit in films, kijkdozen en schilderijen. Eutopia doet denken aan de stedencyclus Holoceen van het collectief Berlin. Zij portretteren steden in een crossover van theater en film. Berte onderzoekt een gelijkaardige thematiek in knappe beeldende installaties. Volgend jaar zal in Utrecht voor het eerst het volledige huis Eutopia gepresenteerd worden.”

 

 

# exerpt from the article on Gentblogt by Veerle

” Het STAM is na goed anderhalf jaar niet meer uit ons museumlandschap weg te denken, zeker nu ze deze week de Museumprijs gewonnen hebben. Het is zo stilaan een tweede thuis geworden (ook al moet ik dringend eens de vaste collectie ten gronde gaan bekijken, shame on me). Je vindt er het hele verhaal van de Gentse geschiedenis, van een heel ver verleden dat uit de nevelen der tijd weer zichtbaar wordt, tot en met toekomstperspectieven. Daarnaast zijn er tijdelijke tentoonstellingen, waarbij Gentse figuren – Edmond Sacré – of topstukken – het Liber Floridus – aan bod komen, of waarbij gefocust wordt op een aspect van het begrip ‘stedelijkheid’, zoals de allereerste tentoonstelling,Belichte Stad.

Vorige week opende in het STAM een nieuwe tentoonstelling, The Graveyard van Filip Berte, waarbij het begrip stedelijkheid centraal staat, en waarbij ver over de grenzen wordt gekeken, zonder dat Gent een rol speelt in het verhaal.

Architect, kunstenaar en fotograaf Filip Berte werkt sinds 2006 binnen kunstencentrumCAMPO aan zijn project House of Eutopia, een beeldend project met Europa als werkterrein. Het loopt over verschillende jaren en resulteert in een aantal autonome onderdelen of kamers. Concreet bevat het Huis van Eutopia vijf kamers. Drie ervan zijn reeds voltooid, en het is de derde kamer (‘de tuin’), The Graveyard, die hier tentoongesteld wordt. Onmiddellijk na de opening van de tentoonstelling vertrok Berte trouwens naar Berlijn om er voort te werken aan zijn vierde kamer, The Blue Room, want normaal gezien moet het huis voltooid zijn tegen de zomer van 2013.

      

Over The Graveyard lezen we dat Filip Berte “binnendringt in de geografische marges rond Europa en op zoek gaat naar de sociale marges in de actuele samenlevingen. Hiervoor bezocht hij vier steden. Drie daarvan bevinden zich in de rafelranden van de Europese Unie: Tbilisi (Georgië), Chisinau (Moldavië) en Melilla (Spaanse enclave in Marokko). De vierde stad is Brussel, als symbolische aankomstplek van diegenen die de marge willen inruilen voor het centrum van Europa. Berte observeert outsiders: daklozen, asielzoekers, migranten en vluchtelingen.”

 

Het hoofdbestanddeel van The Graveyard zijn vier verschillende films in vier verschillende stijlen over vier verschillende steden die in vier verschillende ‘kamers’ worden afgespeeld. Ze duren elk ongeveer een kwartier, en er is de tijd om van de ene film naar de andere te gaan. Geluidskunstenaar Ruben Nachtergaele vergezelde Filip Berte op zijn reizen, en verwerkte de klankopnamen ter plaatse, de ‘field recordings’, tot de soundtrack van de films. Daarnaast zijn er een aantal foto’s te zien, voornamelijk uitgelicht uit de films, alsook enkele tekeningen van Berte.

Het is geen grote tentoonstelling, maar ze leent er zich absoluut niet toe om tussendoor snel even binnen te lopen en een kijkje te nemen. Integendeel. Je moet echt de tijd nemen om de films en de foto’s rustig te bekijken, ze op jou te laten inwerken. Want de beelden nopen vanzelf tot nadenken. Over wonen, over ruimte, over migratie, over integratie, over een thuis, over tolerantie, over onze consumptiemaatschappij, over mensen, over het leven, …, allemaal gedachten die zich onderwijl in mijn hoofd kwamen nestelen. Sommige zaken grepen mij ook behoorlijk aan, ook al werd er niet echt iets schokkends getoond. De beelden van die omheining rond Melilla, vooral bedoeld om de wereld rondom buiten te houden, bezorgden mij kippenvel. Net zoals de beelden van matrassen en slaapplaatsen van daklozen in Brussel die tonen hoe mensen, zelfs in abominabele omstandigheden, toch een plek voor en van henzelf trachten te creëren. Ik vond het zeer verrijkend, en vind zeker een aanrader om te gaan kijken.”

 

 

[+]

 

 

 

# item on AVS – local TV

 

 

# interview with Filip in Babel on KLARA:

[ca_audio url=”https://www.lewisinheaven.be/sound/babel_graveyard.mp3″ width=”500″ height=”14″ css_class=”codeart-google-mp3-player”]